Boekentips en meer

Moedermelk
Nora Ikstena
➜ 214 pagina’s
➜ 2023
➜ Uitgever: Koppernik
➜ ISBN: 9789083323909
➜ €24
➜ ★★★★★
Krachtige indringende roman over de heftige geschiedenis van Letland tijdens de Sovjetbezetting van 1945 tot de val van de Muur. Het perspectief wisselt elk hoofdstuk van moeder naar dochter. De moeder, een vruchtbaarheidsspecialist, wordt door het regime gestraft nadat ze opkomt voor een misbruikende echtgenoot. Ze is getraumatiseerd door wat haar man en familie is aangedaan door de bezetters. Haar weigering om haar dochter borstvoeding te geven staat symbool voor de psychologische schade door politieke onderdrukking. Dat komt duidelijker tot uiting in de Engelse titel van de roman: Soviet Milk.
Moeder heeft de moed opgegeven en rookt, drinkt en werkt zich door haar trauma’s heen. Dochter is meer moeder voor haar moeder dan moeder is voor haar dochter. Het is zware kost, maar heerlijk opgediend in strakke beeldende zinnen en treffende metaforen, zoals die van hamster Bambi die zijn kind opeet: ‘om hem van de kooi te redden’, aldus moeder. Tegen de tijd dat de Sovjetkooi verdwijnt, is moeder niet meer te redden.

Alle Oekraïners die ik ken (en een paar van wie ik alleen maar gehoord heb)
Olaf Koens
➜ 192 pagina’s
➜ Oktober 2022
➜ Uitgever: Nijgh & Van Ditmar
➜ ISBN: 9789038812502
➜ €17
➜ ★★★★
Persoonlijke terugblik op de eerste periode na de inval van Rusland in Oekraïne, waarin Koens de mensen spreekt die zich in de soms georganiseerde chaos van de oorlog staande houden en hulp bieden. Het boek biedt een mooi inkijkje in wat oorlog betekent in de levens van zovele mensen.

Empusion
Olga Tokarczuk 
➜ 376 pagina’s
➜ 2023
➜ Uitgever: De Geus
➜ ISBN: 9789044548655
➜ ★★★★★
‘Empusion’ is net als haar eerdere romans fantastisch. Tokarczuk heeft een geheel eigen zeer zintuigelijke stijl die ertoe bijdraagt dat je een verhaal niet alleen leest, maar ook ervaart. De natuur speelt ook dit keer weer een belangrijke rol. De herfst komt in al haar gedaanten – geuren, kleuren, texturen, substanties – voorbij en ook in dit boek komt gelukkig het prachtige woord ‘zwamvlok’ geregeld terug. Het is geen eenvoudige kost, de zinnen zijn lang en er worden woorden gebruikt waar je gegarandeerd nog nooit van hebt gehoord. Een vrij willekeurig voorbeeld: ‘Frommer had een droge, blaffende hoest. Die klanken verspreidden zich cascaderend door het gebouw, alsof iemand uit een halssnoer gerukte kralen op de vloer gooide: eerst vulden ze de gang en vervolgens verplaatsten ze zich over het trappenhuis naar beneden, naar de salon, en naar boven, naar de zoldering.’ Als je van zulke zinnen houdt dan kom je in dit boek helemaal aan je trekken.

Die hoest komt niet toevallig voorbij: het verhaal speelt zich af in 1913 in het Pruisische kuuroord in Görbersdorf, dat nu in Polen ligt en Sokołowsko heet. De TBC-patiënten hebben een dagtaak aan het kuren en in de tijd die overblijft wandelen ze en discussiëren ze, bijvoorbeeld over de inferioriteit van de vrouw. Maar dat is niet alles, het is een ‘natuurkundig griezelverhaal’ – de ondertitel – dus er gebeuren rare nare dingen. Ook is er een ‘queery’ component. Het vertelperspectief is zo bizar dat ik er verder niks over probeer te zeggen. Lees met al je zintuigen, en oordeel zelf.